احکام کفالت

مسأله ۲۴۷۰) کفالت آن است که انسان متعهد شود که هر وقت طلب‌کار، بدهکار را خواست به دست او بدهد و به کسى که این‌طور متعهد می‌شود کفیل مى‌گویند.

مسأله ۲۴۷۱) کفالت در صورتى صحیح است که کفیل به هر لفظى اگرچه عربى نباشد یا به عملى به طلب‌کار بفهماند که من متعهدم هر وقت بدهکار خود را بخواهى به دست تو بدهم و طلب‌کار هم قبول نماید.

مسأله ۲۴۷۲) کفیل باید بالغ و عاقل و مختار و قادر باشد، پس کفالت صبى و دیوانه و مُکرَه و عاجز از احضار کفیل، باطل است.

مسأله ۲۴۷۳) یکى از هفت چیز، کفالت را به‌هم مى‌زند:

(اول) کفیل بدهکار را به دست طلب‌کار بدهد؛ (دوم) طلب طلب‌کار داده شود؛ (سوم) طلب‌کار از طلب خود بگذرد؛ (چهارم) بدهکار بمیرد؛ (پنجم) طلب‌کار کفیل را از کفالت آزاد کند؛ (ششم) کفیل بمیرد؛ (هفتم) طلب‌کار طلب خود را به حواله به کسى واگذار کند.

مسأله ۲۴۷۴) اگر کسى به زور بدهکار را از دست طلب‌کار رها کند، چنانچه طلب‌کار دسترسى به او نداشته باشد، کسى که بدهکار را رها کرده، باید او را به دست طلب‌کار بدهد.

احکام ودیعه (امانت)

مسأله ۲۴۷۵) اگر انسان مال خود را به کسى بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند، یا بدون این‌که حرفى بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براى نگهدارى به او می‌دهد و او هم به قصد نگهدارى کردن بگیرد، باید به احکام ودیعه و امانتدارى که بعداً گفته می‌شود عمل نماید.

مسأله ۲۴۷۶) امانت‌دار و کسى که مال را امانت مى‌گذارد باید هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالى را پیش دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه مالى را پیش کسى امانت بگذارد صحیح نیست. ولى جایز است بچّه ممیزى با اذن ولى مالش را نزد کسى، امانت بگذارد. اما امانت گذاشتن نزد بچه صحیح نیست.

مسأله ۲۴۷۷) اگر از بچه چیزى را بدون اذن صاحبش به طور امانت قبول کند. باید آن را به صاحبش بدهد و اگر آن چیز مال خود بچه است و ولىّ در امانت گذاشتن بچه اجازه نداده باشد، لازم است آن مال را به ولىّ او برساند و چنانچه در رساندن مال به آنان کوتاهى کند و تلف شود، باید عوض آن را بدهد. همچنین است حال اگر امانت‌گذار دیوانه باشد.

مسأله ۲۴۷۸) کسى که نمی‌تواند امانت را نگهدارى نماید، در صورتى که امانت گذار ملتفت حال او نباشد بنا بر احتیاط واجب باید قبول نکند، اگر قبول کرد و تلف شد ضامن است.

مسأله ۲۴۷۹) اگر انسان به صاحب مال بفهماند که براى نگهدارى مال او حاضر نیست، چنانچه او مال را بگذارد و برود، و آن مال تلف شود، کسى که امانت را قبول نکرده، ضامن نیست، ولى احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهدارى نماید.

مسأله ۲۴۸۰) کسى که چیزى را امانت مى‌گذارد، هر وقت بخواهد می‌تواند آن را پس بگیرد و کسى هم که امانت را قبول می‌کند، هر وقت بخواهد می‌تواند آن را به صاحبش برگرداند.

مسأله ۲۴۸۱) اگر انسان از نگهدارى امانت منصرف شود و ودیعه را به‌هم بزند، باید هرچه زودتر مال را به صاحب آن یا وکیل یا ولىّ صاحبش برساند، یا به آنان خبر دهد که به نگهدارى حاضر نیست و اگر بدون عذر، مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد، چنانچه مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.

مسأله ۲۴۸۲) کسى که امانت را قبول می‌کند، اگر براى آن، جاى مناسبى ندارد، باید جاى مناسب تهیه نماید و طورى آن را نگهدارى کند که مردم نگویند در نگهدارى آن کوتاهى نموده است، اگر در جایى که مناسب نیست بگذارد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.

مسأله ۲۴۸۳) کسى که امانت را قبول می‌کند، اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکند و تعدّى یعنى زیاده روى هم ننماید اتفاقاً آن مال تلف شود ضامن نیست، ولى اگر آن را در جاى بگذارد که مأمون از آن نباشد که ظالمى بفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود، باید عوض آن را به صاحبش بدهد.

مسأله ۲۴۸۴) اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جایى را معین کند و به کسى که امانت را قبول کرده بگوید که باید مال را در اینجا حفظ کنى و اگر احتمال هم بدهى که از بین برود، نباید آن را به جاى دیگر ببرى و اگر به جاى دیگر ببرد و تلف شود ضامن است.

مسأله ۲۴۸۵) اگر صاحب مال براى نگهدارى مال خود جایى را معین کند و کسى که امانت را قبول کرده بداند آن محل در نظر صاحب مال خصوصیتى نداشته بلکه یکى از موارد حفظ آن بوده، می‌تواند آن را به جاى دیگرى که مال در آنجا محفوظ‌تر یا مثل محلى اولى است ببرد و چنانچه مال در آنجا تلف شود ضامن نیست.

مسأله ۲۴۸۶) اگر صاحب مال دیوانه شود، کسى که امانت را قبول کرده باید فوراً امانت را به ولىّ او برساند و یا به ولىّ او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعى مال را به ولىّ او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.

مسأله ۲۴۸۷) اگر صاحب مال بمیرد، امانت‌دار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبردادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن است، ولى اگر براى آن‌که می‌خواهد بفهمد کسى که مى‌گوید من وارث میّتم، راست مى‌گوید یا نه، یا میّت وارث دیگرى دارد یا نه، مال را ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن نیست.

مسأله ۲۴۸۸) اگر صاحب مال بمیرد و چند وارث داشته باشد، کسى که امانت را قبول کرده باید مال را به همه ورثه بدهد، یا به کسى بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او واگذار کرده‌اند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکى از ورثه‌ها بدهد ضامن سهم دیگران است.

مسأله ۲۴۸۹) اگر کسى که امانت را قبول کرده بمیرد، یا دیوانه شود، وارث یا ولىّ او باید هرچه زودتر به صاحب مال، اطلاع دهد یا امانت را به او برساند.

مسأله ۲۴۹۰) اگر امانتدار نشانه‌های مرگ را در خود ببیند، چنانچه ممکن است، باید امانت را به صاحب آن یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست، باید آن را به حاکم شرع بدهد، چنانچه به حاکم شرع دسترسى ندارد، در صورتى که وارث او امین است و از امانت اطلاع دارد لازم نیست وصیّت کند وگرنه باید وصیّت کند و شاهد بگیرد و به وصى و شاهد اسم صاحب مال و جنس و خصوصیات مال و محل آن را بگوید.

مسأله ۲۴۹۱) اگر امانت‌دار نشانه‌های مرگ را در خود ببیند و به وظیفه‌اى که در مسأله پیش گفته شد عمل نکند، چنانچه آن امانت از بین برود، باید عوضش را بدهد، اگرچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده باشد و مرض او خوب شود و یا بعد از مدتى پشیمان شود و به آنچه گفته شد عمل کند.