نماز جماعت

مسأله ۱۴۴۴) مستحب است نمازهاى واجب خصوصاً نمازهاى یومیه را با جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصاً براى همسایه مسجد و کسى که صداى اذان مسجد را مى‌شنود بیشتر سفارش شده است.

مسأله ۱۴۴۵) در روایات معتبره وارد شده است که نماز جماعت بیست و پنج درجه افضل از نماز فرادى است. در روایت دیگر وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز را دارد. اگر دو نفر اقتدا کنند، هر رکعتى ثواب ششصد نماز را دارد و هرچه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می‌شود تا به ده نفر برسد. عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمانها کاغذ و دریاها مرکّب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمى‌توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.

مسأله ۱۴۴۶) حاضر نشدن به نماز جماعت از روى بى‌اعتنایى جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.

مسأله ۱۴۴۷) مستحب است انسان صبر کند که نماز را با جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادى، یعنى تنها خوانده شود بهتر است، ولى نماز فرادى در وقت فضیلت افضل از نماز جماعت در غیر وقت فضیلت است و نیز نماز جماعتى را که مختصر بخوانند از نماز فرادى که آن را طول بدهند بهتر می‌باشد.

مسأله ۱۴۴۸) وقتى که جماعت بر پا می‌شود مستحب است کسى که نمازش را فرادى خوانده دوباره با جماعت بخواند، اگر بعد بفهمد که نماز اولش باطل بوده، نماز دوم او کافیست.

مسأله ۱۴۴۹) اگر امام یا مأموم بخواهد نمازی را که با جماعت خوانده، دوباره با جماعت بخواند، چنانچه احتمال فساد آن نماز را ندهد اشکال دارد، مگر این‌که به عنوان امامت اعاده نماید، به شرطى که در مأمومین کسى باشد که نماز واجب را نخوانده باشد، ولى اگر رجاءً جماعت را تکرار کند مانعى ندارد.

مسأله ۱۴۵۰) کسى که در نماز، به حدى وسواس دارد که موجب بطلان نمازش می‌شود و فقط در صورتى که نماز را با جماعت بخواند، از وسواس راحت می‌شود، باید نماز را با جماعت بخواند.

مسأله ۱۴۵۱) اگر پدر یا مادر به فرزند خود امر کند که نماز را با جماعت بخواند، در صورتى که ترک آن موجب عقوقش شود، نماز جماعت بر او واجب می‌شود، و در غیر این صورت هم احتیاطا اطاعت کند.

مسأله ۱۴۵۲) نماز مستحب را نمی‌شود با جماعت خواند، مگر نماز استسقاء که براى آمدن باران مى‌خوانند و نمازى که واجب بوده و به جهتى مستحب شده است، مانند نماز عید فطر و قربان که در زمان امام j واجب بوده و به واسطه غایب شدن ایشان مستحب می‌باشد.

مسأله ۱۴۵۳) موقعى که امام جماعت نماز یومیه مى‌خواند، هر کدام از نمازهاى یومیه را می‌شود به او اقتدا کرد.

مسأله ۱۴۵۴) اگر امام جماعت قضاى نماز یومیه خود یا کسى دیگر را که فوت آن یقینى باشد مى‌خواند، می‌شود به او اقتدا کرد، ولى اگر نماز خود یا کسى دیگر را احتیاطاً قضا می‌کند اقتدا  به او جایز نیست.

مسأله ۱۴۵۵) اگر انسان نداند نمازى را که امام مى‌خواند نماز واجب یومیه است یا نماز مستحب، نمی‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله ۱۴۵۶) در صحت جماعت شرط است که بین امام و مأموم و همچنین بین مأموم و مأموم دیگر که واسطه بین مأموم و امام است حایلى نباشد و مراد از حایل چیزى است که مانع از دیدن شود مانند پرده یا دیوار و امثال اینها. پس اگر در تمام احوال نماز یا بعضى آن، بین امام و مأموم یا بین مأموم و مأموم دیگر که واسطه اتصال است، چنین حایلى باشد، جماعت باطل خواهد شد، و زن از این حکم مستثنى است چنانکه خواهد آمد.

مسأله ۱۴۵۷) اگر به واسطه درازى صف اول، کسانى که دو طرف صف ایستاده‌اند، امام را نبینند مى‌توانند اقتدا کنند و نیز اگر به واسطه درازى یکى از صفهاى دیگر کسانى که دو طرف آن ایستاده‌اند، صف جلوى خود را نبینند مى‌توانند اقتدا نمایند.

مسأله ۱۴۵۸) اگر صف‌هاى جماعت تا در مسجد برسد، کسى که مقابل در، پشت صف ایستاده نمازش صحیح است، و نیز نماز کسانى که پشت سر او اقتدا مى‌کنند صحیح می‌باشد، بلکه نماز کسانى که در دو طرف ایستاده‌اند و از جهت مأموم دیگر اتصال به جماعت دارند نیز صحیح است.

مسأله ۱۴۵۹) کسى که پشت ستون ایستاده، اگر از طرف راست یا چپ به واسطه مأموم دیگر به امام متصل نباشد، نمی‌تواند اقتدا کند.

مسأله ۱۴۶۰) جاى ایستادن امام باید از جاى مأموم به اندازه یک وجب متعارف بلندتر نباشد، اگر کمتر از یک وجب باشد اشکال ندارد. همچنین اگر زمین سراشیبی داشته باشد و امام در طرفى که بلندتر است بایستد، در صورتى که سراشیبى آن زیاد نباشد و طورى باشد که به آن زمین مسطّح بگویند مانعى ندارد.

مسأله ۱۴۶۱) اگر جاى مأموم بلندتر از جاى امام باشد اشکال ندارد، ولى اگر به قدرى بلندتر باشد که نگویند اجتماع کرده‌اند، جماعت صحیح نیست.

مسأله ۱۴۶۲) اگر بین کسانى که در یک صف ایستاده‌اند یک نفر که نمازش باطل است فاصله شود، مى‌توانند اقتدا کنند، اما اگر چند نفر که نمازشان باطل است فاصله شوند یا از جهت دیگر فاصله زیادى باشد نمى‌توانند اقتداء کنند.

مسأله ۱۴۶۳) بعد از تکبیر امام اگر صف جلو آماده نماز و تکبیر گفتن آنان نزدیک باشد، کسى که در صف بعد ایستاده، می‌تواند تکبیر بگوید، ولى احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا تکبیر صف جلو تمام شود.

مسأله ۱۴۶۴) اگر بداند نماز یک صف از صف‌هاى جلو باطل است، در صف‌هاى بعدى نمی‌تواند اقتدا کند، ولى اگر نداند نماز آنان صحیح است یا نه، می‌تواند اقتدا نماید.

مسأله ۱۴۶۵) هرگاه بداند نماز امام باطل است، مثلاً بداند امام وضو ندارد اگرچه خود امام ملتفت نباشد، نمی‌تواند به او اقتدا کند.

مسأله ۱۴۶۶) اگر مأموم بعد از نماز بفهمد، امام عادل نبوده، یا کافر بوده، یا به جهتى نمازش باطل بوده، مثلاً بى‌وضو نماز خوانده، نمازش صحیح است، در صورتى که کاری  مثل زیاد کردن رکوع از کارهایى که نماز فرادى را ولو سهواً باطل می‌کند، انجام نداده باشد.

مسأله ۱۴۶۷) اگر در بین نماز شک کند که اقتدا کرده یا نه، اگر بنایش بر جماعت خواندن بوده و احتمال دهد که از روى فراموشى نیّت جماعت نکرده است، چنانچه در حالى باشد که وظیفه مأموم است مثلاً به حمد و سوره امام گوش می‌دهد، باید نماز را به جماعت تمام کند، و اگر مشغول کارى باشد که هم وظیفه امام و هم وظیفه مأموم است، مثلاً در رکوع یا سجده باشد، باید نماز را به نیّت فرادى تمام نماید.

مسأله ۱۴۶۸) اگر مأموم در بین نماز بخواهد قصد انفراد نماید، در صورتى که عذر نداشته باشد اشکال دارد، و اگر از اول نماز قصد داشته است مورد اشکال بیشتر است، احتیاط واجب آن است که در اول اقتدا قصد انفراد را در وسط نداشته باشد، و اگر در اول قصد انفراد نداشته باشد باید در وسط بدون عذر قصد فرادى نکند.

مسأله ۱۴۶۹) اگر مأموم بعد از حمد و سوره امام، نیّت فرادى کند، بنا بر احتیاط واجب باید تمام حمد و سوره را بخواند، و اگر پیش از تمام شدن حمد و سوره نیّت فرادى نماید، نیز لازم است تمام حمد و سوره را بخواند.

مسأله ۱۴۷۰) اگر در بین نماز جماعت نیت فرادى نماید، نمی‌تواند دوباره نیت جماعت کند، بلکه اگر مردد شود که نیّت فرادى کند یا نه، و بعد تصمیم بگیرد که نماز را با جماعت تمام کند، صحت جماعتش محل اشکال است.

مسأله ۱۴۷۱) اگر شک کند که در بین نماز نیّت فرادى کرده یا نه، باید بنا بگذارد که نیّت فرادى نکرده است.

مسأله ۱۴۷۲) اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به رکوع امام برسد، اگرچه ذکر امام تمام شده باشد، نمازش صحیح است و یک رکعت حساب می‌شود. اما اگر به مقدار رکوع خم شود و به رکوع نرسد نمازش باطل است.

مسأله ۱۴۷۳) اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و به مقدار رکوع خم شود و شک کند که به رکوع امام رسیده یا نه، نمازش باطل است.

مسأله ۱۴۷۴) اگر موقعى که امام در رکوع است اقتدا کند و پیش از آن‌که به اندازه رکوع خم شود، امام سر از رکوع بردارد، بنا بر احتیاط واجب باید قصد فرادى کند.

مسأله ۱۴۷۵) اگر اول نماز یا بین حمد و سوره اقتدا کند و اتفاقاً پیش از آن‌که به رکوع رود، امام سر از رکوع بردارد نماز او صحیح است.

مسأله ۱۴۷۶) اگر موقعى برسد که امام مشغول خواندن تشهد آخر نماز است، چنانچه بخواهد به ثواب جماعت برسد، باید بعد از نیّت و گفتن تکبیره الاحرام بنشیند و تشهد را با امام بخواند، ولى سلام را نگوید و صبر کند تا امام سلام نماز را بدهد، بعد بایستد بدون آن‌که دوباره نیّت کند و تکبیر بگوید، حمد و سوره را بخواند، و آن را رکعت اول نماز خود حساب کند.

مسأله ۱۴۷۷) مأموم نباید جلوتر از امام بایستد و بنا بر احتیاط واجب اگر مأموم یک مرد باشد قدرى عقب‌تر در طرف راست امام بایستد، و اگر متعدد باشند پشت سر امام بایستند، و در صورت اول اگر قد او بلندتر از امام است، بنا بر احتیاط واجب باید طورى بایستد که در رکوع و سجود جلوتر از امام نباشد.

مسأله ۱۴۷۸) اگر امام مرد و مأموم زن باشد، چنانچه بین آن زن و امام یا بین آن زن و مأموم دیگرى که مرد است و زن به واسطه او به امام متصل شده است پرده و مانند آن باشد اشکال ندارد.

مسأله ۱۴۷۹) اگر بعد از شروع به نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و کسى که مأموم به واسطه او متصل به امام است، پرده یا چیز دیگر حایل شود، جماعت باطل می‌شود، و لازم است مأموم به وظیفه منفرد عمل نماید.

مسأله ۱۴۸۰) احتیاط واجب آن است که بین جاى سجده مأموم و جاى ایستادن امام به اندازه یک متر فاصله نباشد، همچنین است اگر انسان به واسطه مأمومى که جلوى او ایستاده به امام متصل باشد، و احتیاط مستحب آن است که جاى سجده مأموم با جاى کسى که جلو او ایستاده، هیچ فاصله نداشته باشد.

مسأله ۱۴۸۱) اگر مأموم به واسطه کسى که طرف راست یا چپ او اقتداء کرده به امام متصل باشد، و از جلو به امام متصل نباشد، بنا بر احتیاط واجب باید با کسى که در طرف راست یا چپ او اقتدا کرده، یک متر فاصله نداشته باشد.

مسأله ۱۴۸۲) اگر در نماز بین مأموم و امام، یا بین مأموم و کسى که مأموم به واسطه او به امام متصل است یک متر فاصله پیدا شود، باید قصد انفراد کند و نمازش صحیح است.

مسأله ۱۴۸۳) اگر نماز همه کسانى که در صف جلو هستند تمام شود، چنانچه فوراً براى نماز دیگرى به امام اقتدا کنند، جماعت صف بعد محل اشکال است. احتیاط واجب آن است که اگر فاصله بین صف دوم و امام مقدار یک متر باشد قصد فرادى نمایند.

مسأله ۱۴۸۴) اگر در رکعت دوم اقتدا کند، لازم نیست حمد و سوره بخواند ولى قنوت و تشهد را با امام مى‌خواند، و احتیاط آن است که موقع خواندن تشهد انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند کند و باید بعد از تشهد امام برخیزد و حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر در رکوع به امام نرسد، بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد نماید.

مسأله ۱۴۸۵) اگر مأموم موقعى که امام در رکعت دوم نماز چهار رکعتى است اقتدا کند، باید در رکعت دوم نمازش که رکعت سوم امام است بعد از دو سجده بنشیند، و تشهد را به مقدار واجب بخواند و برخیزد، چنانچه براى گفتن سه مرتبه تسبیحات وقت ندارد، باید یک مرتبه بگوید و در رکوع خود را به امام برساند.

مسأله ۱۴۸۶) اگر امام در رکعت سوم یا چهارم باشد و مأموم بداند که اگر اقتدا کند و حمد را بخواند به رکوع امام نمی‌رسد، بنا بر احتیاط واجب باید صبر کند تا امام به رکوع رود، بعد اقتدا نماید.

مسأله ۱۴۸۷) اگر در حال قیام رکعت سوم یا چهارم امام اقتدا کند، باید حمد و سوره را بخواند، و اگر براى سوره وقت ندارد، باید حمد را تمام کند و در رکوع خود را به امام برساند، اگر در رکوع به امام نرسد بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد کند.

مسأله ۱۴۸۸) کسى که می‌داند اگر سوره یا قنوت را تمام کند به رکوع امام نمی‌رسد، چنانچه عمداً سوره و قنوت را بخواند و به رکوع نرسد، اظهر این است که نمازش صحیح است و باید به وظیفه منفرد عمل نماید.

مسأله ۱۴۸۹) کسى که اطمینان دارد که اگر سوره را شروع کند، یا تمام نماید به رکوع امام می‌رسد، در صورتى که زیاد طول نکشد بهتر آن است که سوره را شروع کند یا اگر شروع کرده تمام نماید و اگر زیاد طول بکشد احتیاط واجب آن است که شروع نکند، و چنانچه شروع کرده تمام نکند.

مسأله ۱۴۹۰) کسى که یقین دارد اگر سوره را بخواند به رکوع می‌رسد، چنانچه سوره را بخواند و به رکوع امام نرسد جماعتش صحیح است.

مسأله ۱۴۹۱) اگر امام ایستاده باشد و مأموم نداند که در کدام رکعت است می‌تواند اقتدا کند، ولى باید حمد و سوره را به قصد قربت بخواند اگرچه بعد بفهمد که امام در رکعت اول و یا دوم بوده.

مسأله ۱۴۹۲) اگر به خیال این‌که امام در رکعت اول یا دوم است، حمد و سوره نخوانده و بعد از رکوع بفهمد که در رکعت سوم یا چهارم بوده نمازش صحیح است ولى اگر پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد فقط حمد را بخواند و در رکوع خود را به امام برساند، و اگر نمی‌رسد بنا بر احتیاط واجب قصد انفراد نماید.

مسأله ۱۴۹۳) اگر به خیال این‌که امام در رکعت سوم یا چهارم است حمد و سوره بخواند و پیش از رکوع یا بعد از آن بفهمد که در رکعت اول یا دوم بوده نمازش صحیح است، و اگر در بین حمد و سوره بفهمد، لازم نیست آنها را تمام کند.

مسأله ۱۴۹۴) اگر موقعى که مشغول نماز مستحبّى است جماعت برپا شود، چنانچه اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت می‌رسد، مستحب است نماز را رها کند و مشغول نماز جماعت شود بلکه اگر اطمینان نداشته باشد که به رکعت اول برسد مستحب است به همین دستور رفتار نماید.

مسأله ۱۴۹۵) اگر موقعى که مشغول نماز سه رکعتى یا چهار رکعتى است جماعت برپا شود، چنانچه به رکوع رکعت سوم نرفته و اطمینان ندارد که اگر نماز را تمام کند به جماعت می‌رسد مستحب است به نیّت نماز مستحبى نماز را دو رکعتى تمام کند و خود را به جماعت برساند.

مسأله ۱۴۹۶) اگر نماز امام تمام شود و مأموم مشغول تشهد یا سلام اول باشد لازم نیست نیّت فرادى کند.

مسأله ۱۴۹۷) کسى که یک رکعت از امام عقب مانده، احتیاط آن است که وقتى امام تشهد رکعت آخر را مى‌خواند، انگشتان دست و سینه پا را به زمین بگذارد و زانوها را بلند نگهدارد و صبر کند تا امام سلام نماز را بگوید و بعد برخیزد، و اگر در همانجا بخواهد قصد انفراد نماید بدون عذر خالى از اشکال نیست ولى چنانچه از اول قصد انفراد داشته نیز محل اشکال است.