احكام قسم خوردن

مسأله 2840) اگر قسم بخورد كه كارى را انجام دهد يا ترك كند، مثلاً قسم بخورد كه روزه بگيرد، يا دود استعمال نكند، چنانچه عمداً مخالفت كند بايد كفاره بدهد؛ يعنى يك بنده آزاد كند، يا ده فقير را سير كند، يا آنان را بپوشاند، و اگر اينها را نتواند بايد سه روز پى در پى روزه بگيرد.

مسأله 2841) قسم چند شرط دارد:

اول: كسى كه قسم مى‌خورد بايد بالغ و عاقل باشد و از روى قصد قسم بخورد پس قسم خوردن بچه، ديوانه و مست و كسى كه مجبورش كرده‌اند، درست نيست و همچنين است اگر در حال عصبانى بودن بى‌قصد قسم بخورد.

دوم: كارى را كه براى انجام آن قسم مى‌خورد بايد حرام يا مكروه نباشد و كارى را كه قسم مى‌خورد ترك كند، بايد واجب يا مستحب نباشد. اگر قسم بخورد كار مباحى را به‌جا آورد، بايد ترك آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد. نيز اگر قسم بخورد كار مباحى را ترك كند، بايد انجام آن بهتر از تركش نباشد.

سوم: به يكى از اسم‌هاى خداوند عالم قسم بخورد كه به غير ذات مقدس او گفته نمی‌شود مانند «خدا» و «الله» و نيز اگر به اسمى قسم بخورد كه به غير خدا هم مى‌گويند، ولى به قدرى به خدا گفته می‌شود كه هر وقت كسى آن اسم را بگويد ذات مقدس حق در نظر می‌آید مثل آن‌که به خالق و رازق قسم بخورد، صحيح است بلكه بنا بر احتياط وجوبى به هر اسمی که بر خدا و بر غیر خدا به‌کار می‌رود اگر خدا را قصد کند و قسم بخورد، به آن قسم عمل کند.

چهارم: قسم را به زبان بياورد و اگر بنويسد يا در قلبش آن را قصد كند صحيح نيست، ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحيح است.

پنجم: عمل كردن به قسم براى او ممكن باشد و اگر موقعى كه قسم مى‌خورد ممكن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود، از وقتى كه عاجز می‌شود قسم او به‌هم مى‌خورد. همچنين است اگر عمل كردن به نذر يا قسم يا عهد به قدرى مشقت پيدا كند كه نشود آن را تحمل كرد.

مسأله 2842) اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگيرى كند، يا شوهر از قسم خوردن زن جلوگيرى نمايد، قسم آنان صحيح نيست.

مسأله 2843) اگر فرزند بدون اجازة پدر، و زن بدون اجازة شوهر قسم بخورد، پدر و شوهر مى‌توانند قسم آنان را به‌هم بزنند، و احوط آن است كه تا پدر و شوهر قسم شان را منحل نكرده به آن عمل كنند، و اما بنده و كنيز، ظاهر اين است كه قسم شان بدون اجازة مولى منعقد نمی‌شود.

مسأله 2844) اگر انسان از روى فراموشى، يا ناچارى يا غفلت به قسم عمل نكند، كفاره بر او واجب نيست. همچنين است اگر مجبورش كنند كه به قسم عمل ننمايد، و قسمى كه آدم وسواسى مى‌خورد، مثل این‌که مى‌گويد والله الآن مشغول نماز مى‌شوم، و به واسطه وسواس مشغول نمی‌شود، اگر وسواس او طورى باشد كه بى‌اختيار به قسم عمل نكند كفّاره ندارد.

مسأله 2845) كسى كه قسم مى‌خورد كه حرف من راست است، چنانچه راست باشد قسم خوردن او مكروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ می‌باشد، ولى اگر براى این‌که خودش يا مسلمانى ديگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد قسم دروغ بخورد اشكال ندارد، بلكه گاهى واجب می‌شود. اما اگر بتواند توريه كند؛ يعنى موقع قسم خوردن طورى نيت كند كه دروغ نشود، بهتر اين است كه توريه نمايد مثلاً اگر ظالمى بخواهد كسى را اذيت كند و از انسان بپرسد كه او را ديده‌اى و انسان يك ساعت قبل او را ديده باشد، بگويد او را نديده‌ام و قصد كند كه پنج دقيقه پيش نديده‌ام.