احکام نذر و عهد

مسأله ۲۸۱۰) نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیرى را براى خدا به‌جا آورد یا کارى را که نکردن آن بهتر است براى خدا ترک نماید.

مسأله ۲۸۱۱) در نذر باید صیغه خوانده شود و لازم نیست آن را به عربى بخوانند. پس اگر بگوید چنانچه مریض من خوب شود، براى خدا بر من است که ده تومان به فقیر بدهم نذر او صحیح است.

مسأله ۲۸۱۲) نذر کننده باید مکلف و عاقل باشد و به اختیار خود نذر کند. بنابراین، نذر کردن کسى که او را مجبور کرده‌اند، یا به واسطه عصبانى شدن بى‌اختیار نذر کرده صحیح نیست.

مسأله ۲۸۱۳) شخص مفلّس (کسی که حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع کرده) و آدم سفیه (کسى که مال خود را در کارهاى بیهوده مصرف می‌کند) اگر مثلاً نذر کند که چیزى به فقیر بدهد صحیح نیست.

مسأله ۲۸۱۴) اگر شوهر از نذر کردن زن جلوگیرى نماید، زن نمی‌تواند در صورتى که وفا به نذرش منافى با حق شوهر باشد نذر کند بلکه بدون اذن شوهر در این صورت نذر زن باطل می‌شود، صحت نذر زن در مال خودش بدون اذن شوهر در غیر حج یا زکات یا احسان یا صله رحم محل اشکال است.

مسأله ۲۸۱۵) اگر زن با اجازه شوهر نذر کند، شوهر نمی‌تواند نذر او را به هم بزند، یا او را از عمل کردن به نذر جلوگیرى نماید مگر این‌که در ظرف عمل، وفا به نذر منافى با حق شوهر باشد که در این صورت بعید نیست بتواند به‌هم بزند.

مسأله ۲۸۱۶) اگر فرزند بدون اجازه پدر یا با اجازه او نذر کند، باید به آن نذر عمل نماید، ولى اگر پدر یا مادر از عملى که نذر کرده منعش کنند، ظاهر این است که نذرش صحیح نیست.

مسأله ۲۸۱۷) انسان کارى را می‌تواند نذر کند که انجام آن برایش ممکن باشد. بنابراین، کسى که مثلاً نمی‌تواند پیاده کربلا برود، اگر نذر کند که پیاده برود نذر او صحیح نیست.

مسأله ۲۸۱۸) اگر نذر کند که کار حرام یا مکروهى را انجام دهد یا کار واجب یا مستحب را ترک کند، نذر او صحیح نیست.

مسأله ۲۸۱۹) اگر نذر کند که کار مباحى را انجام دهد یا ترک نماید چنانچه به‌جا آوردن آن و ترکش از هر جهت مساوى باشد، نذر او صحیح نیست و اگر انجام آن از جهتى بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر کند، مثلاً نذر کند غذایى را بخورد که براى عبادت قوت بگیرد، نذر او صحیح است و نیز اگر ترک آن از جهتى بهتر باشد و انسان براى همان جهت نذر کند که آن را ترک نماید، مثلاً براى این‌که دود مضر است نذر کند که آن را استعمال نکند، نذر او صحیح می‌باشد.

مسأله ۲۸۲۰) اگر نذر کند نماز واجب خود را در جایى بخواند که بخودى خود ثواب نماز در آنجا زیاد نیست، مثلاً نذر کند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتى بهتر باشد مثلاً به واسطه این‌که خلوت است، انسان حضور قلب پیدا می‌کند، نذر او صحیح است.

مسأله ۲۸۲۱) اگر نذر کند عملى را انجام دهد، باید همان‌طور که نذر کرده به‌جا آورد. پس اگر نذر کند که روز اول ماه صدقه بدهد، یا روزه بگیرد یا نماز اول ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز یا بعد از آن به‌جا آورد کفایت نمی‌کند و نیز اگر نذر کند که وقتى مریض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پیش از آن‌که خوب شود صدقه را بدهد کافى نیست.

مسأله ۲۸۲۲) اگر نذر کند که روزه بگیرد ولى وقت و مقدار آن را معین نکند، چنانچه یک روز روزه بگیرد کافى است و اگر نذر کند نماز بخواند و مقدار خصوصیات آن را معین نکند، اگر یک نماز دو رکعتى بخواند کفایت می‌کند. اگر نذر کند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معین نکند، اگر چیزى بدهد که بگویند صدقه داده، به نذر عمل کرده است. اگر نذر کند کارى براى خدا به‌جا آورد در صورتى که یک نماز، یا یک روز روزه بگیرد یا چیزى صدقه بدهد نذر خود را انجام داده است.

مسأله ۲۸۲۳) اگر نذر کند روز معین را روزه بگیرد، باید همان روز را روزه بگیرد. در صورتى که عمداً روزه نگیرد باید گذشته از قضاى آن روز کفاره هم بدهد و اظهر این است که کفاره‌اش کفاره مخالفت یمین است، چنانکه خواهد آمد. ولى در آن روز بنا بر احتیاط مستحب اختیاراً نمی‌تواند مسافرت کند و روزه را نگیرد و اگر ضرورت باشد سفر مانعى ندارد، چنانچه در سفر باشد و اقامه هیچ محذورى نداشته باشد، احتیاط مستحب آن است که قصد اقامه کرده روزه بگیرد و در صورتى که از جهت سفر ضرورى یا از جهت عذر دیگرى مثل مرض یا حیض روزه نگیرد لازم است روزه را قضا کند و کفاره ندارد.

مسأله ۲۸۲۴) اگر انسان از روى اختیار به نذر خود عمل نکند، باید کفّاره بدهد.

مسأله ۲۸۲۵) اگر نذر کند که تا وقت معین عملى را ترک کند، بعد از گذشتن آن وقت می‌تواند آن عمل را به‌جا آورد. اگر پیش از گذشتن آن وقت از روى فراموشى یا ناچارى انجام دهد، چیزى بر او واجب نیست، ولى باز هم لازم است که تا آن وقت آن عمل را به‌جا نیاورد. چنانچه دوباره پیش از رسیدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد باید کفّاره بدهد.

مسأله ۲۸۲۶) کسى که نذر کرده عملى را ترک کند و وقتى براى آن معین نکرده است اگر از روى فراموشى، یا ناچارى، یا غفلت، آن عمل را انجام دهد، کفّاره بر او واجب نیست. ولى بعداً هر وقت از روى اختیار آن را به‌جا آورد، باید کفّاره بدهد.

مسأله ۲۸۲۷) اگر نذر کند که در هر هفته روز معیّن مثلاً روز جمعه را روزه بگیرد، چنانچه یکى از جمعه‌ها عید فطر یا قربان باشد، یا در روز جمعه عذر دیگرى مانند سفر یا حیض براى او پیدا شود، باید آن روز را روزه نگیرد و قضاى آن را به‌جا آورد.

مسأله ۲۸۲۸) اگر نذر کند که مقدار معینى صدقه بدهد، چنانچه پیش از دادن صدقه بمیرد و ترکه از او باقى مانده باشد، احتیاط مستحب آن است که از ثلث میت آن را صدقه دهند یا ورثه کبیر از سهم خود بدهند.

مسأله ۲۸۲۹) اگر نذر کند به فقیر معینى صدقه بدهد، نمی‌تواند آن را به فقیر دیگر بدهد و اگر آن فقیر بمیرد، بنا بر احتیاط باید به ورثه او بدهد.

مسأله ۲۸۳۰) اگر نذر کند که به زیارت یکى از امامان مثلاً به زیارت حضرت ابى عبدالله(ع) مشرّف شود، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافى نیست، و اگر به واسطه عذرى نتواند آن امام را زیارت کند، چیزى بر او واجب نیست.

مسأله ۲۸۳۱) کسى که نذر کرده زیارت برود و غسل زیارت و نماز آن را نذر نکرده لازم نیست آنها را به‌جا آورد.

مسأله ۲۸۳۲) اگر براى حرم یکى از امامان یا امامزادگان نذر کند باید آن را بنا بر احتیاط در تعمیر و روشنایى و فرش حرم و مانند اینها مصرف کند.

مسأله ۲۸۳۳) اگر براى خود امام(ع) چیزى نذر کرد، چنانچه مصرف معینى را قصد کرده، باید به همان مصرف برساند، و اگر مصرف معینى را قصد نکرده، بهتر آن است که به مصرفى برساند که نسبتى با امام(ع) داشته باشد مانند زوار فقیر یا به مصارف حرم آن امام از قبیل تعمیر و مانند آن برساند و همچنین است اگر چیزى را براى امامزاده‌اى نذر کند.

مسأله ۲۸۳۴) گوسفندى را که براى صدقه، یا براى یکى از امامان نذر کرده‌اند، اگر پیش از آن‌که به مصرف نذر برسد شیر بدهد، یا بچه بیاورد، در صورتى که قصد انتفاع از آن را داشته باشد مال خود اوست و اگر قصد کند که این گوسفند با تمام منافعى که از او حاصل می‌شود نذر باشد، باید شیر و بچه به مصرف نذر برسد، و اگر ناذر از منافع غفلت داشته باشد، احتیاط مستحب این است که منافع را به مصرف نذر برساند، ولى پشم گوسفند و مقدارى که چاق می‌شود جزء نذر است جزماً.

مسأله ۲۸۳۵) هرگاه نذر کند که اگر مریض او خوب شود، یا مسافر او بیاید، عملى را انجام دهد، چنانچه معلوم شود پیش از نذر کردن مریض خوب شده، یا مسافر آمده است، عمل کردن به نذر لازم نیست.

مسأله ۲۸۳۶) اگر پدر یا مادر نذر کند که دختر خود را به سید شوهر دهد بعد از آن‌که دختر به تکلیف رسید، اختیار با خود او است و نذر آنان اعتبار ندارد.

مسأله ۲۸۳۷) هرگاه با خدا عهد کند که اگر به حاجت شرعى خود برسد کارى را انجام دهد، بعد از آن‌که حاجتش برآورده شد، باید آن کار را انجام دهد و نیز اگر بدون آن‌که حاجتى داشته باشد، عهد کند که عمل خیرى را انجام دهد، آن عمل بر او واجب می‌شود.

مسأله ۲۸۳۸) در عهد هم مثل نذر باید صیغه خوانده شود. مشهور آن است که کارى را که عهد می‌کند انجام دهد باید یا عبادت باشد مثل نماز واجب و مستحب یا کارى باشد که انجام آن بهتر از ترکش باشد، ولى بنا بر احتیاط واجب در صورتى که متعلق عهد مرجوح شرعى نباشد آن عمل را انجام دهد.

مسأله ۲۸۳۹) اگر به عهد خود عمل نکند، باید کفاره بدهد؛ یعنى شصت فقیر را سیر کند، یا دو ماه پى در پى روزه بگیرد، یا یک بنده آزاد کند.