اذان و اقامه

مسأله 961) براى مرد و زن مستحب است پيش از نمازهاى واجب شبانه روزى (يوميه) اذان و اقامه بگويند، و براى نمازهاى ديگرـ واجب يا مستحب ـ مشروع نيست، ولى پيش از نمازهاى واجب غير يوميه مثل نماز آيات در صورتى كه با جماعت بخوانند، مستحب است سه مرتبه بگويند الصّلاة.

مسأله 962) مستحب است در روز اولى كه بچه به دنيا می‌آید، يا پيش از آن‌که بند نافش بيفتد، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگويند.

مسأله 963) اذان هيجده جمله است،(اَللهُ اَكْبَرُ) چهار مرتبه، (أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ؛ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِ؛ حَىَّ عَلَى الصَّلاةِ؛ حَىَّ عَلَى الْفَلاحِ؛ حَىَّ عَلى خَيْرِ الْعَمَلِ؛ اَللهُ اَكْبَر؛ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ) هر يك دو مرتبه، و اقامه هفده جمله است؛ يعنى دو مرتبه (اللهُ اَكبر) از اوّل اذان و يك مرتبه(لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ) از آخر آن كم می‌شود و بعد از گفتن(حَىَّ عَلى خَيْرِ الْعَمَلِ)بايد دو مرتبه (قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ) اضافه نمود.

مسأله 964) Nأَشهَدُ أَنَّ عَلِيّاً وَلِىُّ اللهM جزء اذان و اقامه نيست، ولى خوب است بعد از (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولَ اللهِ) به قصد قربت گفته شود و مروى است از حضرت صادقj : (اِذا قالَ اَحَدُكُمْ: لا اِلهَ اِلاّ الله مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ، فَلْيَقُلْ: عَلِىٌّ اَمِيرُالمُؤْمِنِينَ)؛ يعنى هرگاه بگويد يكى از شما: لا اله الاّ الله محمد رسول الله، پس بايد بگويد: علىٌّ اميرالمؤمنين.[1]

ترجمه اذان و اقامه

(اَللهُ اَكْبَرُ) يعنى خداى تعالى بزرگتر از آن است كه وصف شود، (أَشْهَدُ أَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ) يعنى شهادت مى‌دهم كه خدایى سزاوار پرستش نيست جز خدایى كه يكتا و بى همتا است، (أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللهِM يعنى شهادت مى‌دهم كه حضرت محمد بن عبداللهJ پيغمبر و فرستاده خدا است، (أَشْهَدُ أَنَّ عَلِيّاً اَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِىُّ اللهِ) يعنى شهادت مى‌دهم كه حضرت علىj امير مؤمنان و ولى خدا بر همه خلق است، (حَىَّ عَلَى الصَّلاةِ) يعنى بشتاب به سوی نماز،(حَىَّ عَلَى الْفَلاح) يعنى بشتاب به سوى رستگارى، (حَىَّ عَلى خَيْرِ الْعَمَلِ) يعنى بشتاب به سوى بهترين كارها كه نماز است، (قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ) يعنى نماز برپا شد، (لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ) خداى سزاوار پرستش نيست مگر خدایی كه يكتا و بى‌همتا است.

مسأله 965) بين جمله‌هاى اذان و اقامه بايد خيلى فاصله نشود و اگر بين آنها بيشتر از معمول فاصله بيندازد، بايد دوباره آن را از سر بگيرد.

مسأله 966) اگر در اذان و اقامه صدا را در گلو بيندازد، چنانچه غنا شود؛ يعنى به طور آوازخوانى كه در مجلس لهو و بازيگرى معمول است، اذان و اقامه را بگويد، حرام است. اگر غنا نشود مكروه می‌باشد.

مسأله 967) درچند مورد اذان ساقط می‌شود و بنا بر احتیاط واجب اذان نگویند: اول نماز عصر در عرفات (روز عرفه نهم ذيحجه) است. دوم: نماز عشای شب عيد قربان براى كسى كه در مشعرالحرام باشد. در اين دو نماز در صورتى اذان ساقط می‌شود كه با نماز قبلى هيچ فاصله نشود، يا بين آنها كمى فاصله باشد. در هر جا كه جمع بين ظهر و عصر نمايد و يا جمع بين مغرب و عشاء كند به قسمی كه نافله هم نخواند اذان در نماز دوم ساقط است.

مسأله 968) اگر براى نماز جماعتى اذان و اقامه گفته باشند، كسى كه با آن جماعت نماز مى‌خواند، نبايد براى نماز خود اذان و اقامه بگويد.

مسأله 969) اگر براى خواندن نماز جماعت به مسجد رود و ببيند كه جماعت تمام شده، تا وقتى كه صفها به‌هم نخورده و جمعيت متفرق نشده، می‌تواند براى نماز خود اذان و اقامه نگويد.

مسأله 970) در جایى كه عده‌اى مشغول نماز جماعت‌اند، يا نماز آنان تازه تمام شده و صفها به‌هم نخورده است، اگر انسان بخواهد فرادى يا با جماعت ديگرى كه برپا می‌شود نماز بخواند، با شش شرط اذان و اقامه از او ساقط می‌شود:

اول: آن‌که نماز جماعت در مسجد باشد، اگر در مسجد نباشد، ساقط شدن اذان و اقامه معلوم نيست.

دوم: آن‌که براى نماز، اذان و اقامه گفته باشند.

سوم: آن‌که نماز جماعت باطل نباشد.

چهارم: آن‌که نماز او و نماز جماعت در يك جا باشد، پس اگر نماز جماعت داخل مسجد باشد و او بخواهد در بام مسجد نماز بخواند، مستحب است اذان و اقامه بگويد.

پنجم: آن‌که نماز او و نماز جماعت هر دو اداء باشد.

ششم: آن‌که وقت نماز او و نماز جماعت مشترك باشد، مثلاً هر دو نماز ظهر، يا هر دو نماز عصر بخوانند، يا نمازى كه به جماعت خوانده می‌شود، نماز ظهر باشد و او نماز عصر بخواند يا او نماز ظهر بخواند و نماز جماعت نماز عصر باشد.

مسأله 971) اگر در شرط سوم از شرط‌هایى كه در مسألة پيش گفته شد شك كند كه نماز جماعت صحيح بوده يا نه، اذان و اقامه از او ساقط است. ولى اگر در يكى از پنج شرط ديگر شك كند مستحب است كه اذان و اقامه بگويد.

مسأله 972) كسى كه اذان و اقامه ديگرى را بشنود مستحب است هر قسمتى را كه مى‌شنود آهسته بگويد.

مسأله 973) كسى كه اذان و اقامه ديگرى را شنيده باشد، چه با او گفته باشد يا نه، در صورتى كه بين آن اذان و اقامه و نمازى كه می‌خواهد بخواند زياد فاصله نشده باشد، می‌تواند براى نماز خود اذان و اقامه نگويد.

مسأله 974) اگر مرد اذان زن را با قصد لذت بشنود، اذان او ساقط نمی‌شود، بلكه اگر قصد لذت هم نداشته باشد، ساقط نمی‌شود.

مسأله 975) اذان و اقامه نماز جماعت را بايد مرد بگويد، ولى در نماز جماعت زنان اگر زن اذان و اقامه بگويد كافيست.

مسأله 976) اقامه بايد بعد از اذان گفته شود، و نيز در اقامه معتبر است كه در حال ايستادن و طهارت از حدث (با وضو يا غسل يا تيمم) باشد.

مسأله 977) اگر كلمات اذان و اقامه را بدون ترتيب بگويد، مثلاً Nحى على الفلاحM را پيش از Nحى على الصلاةM بگويد، بايد ازجایى كه ترتيب به‌هم خورده دوباره بگويد.

مسأله 978) بايد بين اذان و اقامه فاصله ندهد، اگر بين آنها به قدرى فاصله دهد كه اذانى را كه گفته اذان اين اقامه حساب نشود، مستحب است دوباره اذان را بگويد، و نيز اگر بين اذان و اقامه و نماز به قدرى فاصله دهد كه اذان و اقامه آن نماز حساب نشود، مستحب است دوباره براى آن نماز اذان و اقامه بگويد.

مسأله 979) اذان و اقامه بايد به عربى صحيح گفته شود، پس اگر به عربى غلط بگويد يا به جاى حرفى، حرف ديگر بگويد، يا مثلاً ترجمه آن را به فارسى بگويد صحيح نيست.

مسأله 980) اذان و اقامه بايد بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود و اگر عمداً يا از روى فراموشى پيش از وقت بگويد باطل است.

مسأله 981) اگر پيش از گفتن اقامه شك كند كه اذان گفته يا نه، بايد اذان را بگويد، ولى اگر مشغول اقامه شود و شك كند كه اذان گفته يا نه، گفتن اذان لازم نيست.

مسأله 982) اگر در بين اذان يا اقامه پيش از آن‌که قسمتى را بگويد شك كند كه قسمت پيش از آن را گفته يا نه، بايد قسمتى را كه در گفتن آن شك كرده بگويد، ولى اگر در حال گفتن قسمتى از اذان يا اقامه شك كند كه آنچه پيش از آن است گفته يا نه، گفتن آن لازم نيست.

مسأله 983) مستحب است انسان در موقع اذان گفتن، رو به قبله بايستد، با وضو يا غسل باشد، دست‌ها را بگوش بگذارد، صدا را بلند نمايد و بكشد، بين جمله‌هاى اذان كمى فاصله دهد، و بين آنها حرف نزند.

مسأله 984) مستحب است بدن انسان در موقع گفتن اقامه آرام باشد و آن را از اذان آهسته‌تر بگويد، و جمله‌هاى آن را به هم نچسباند، ولى به اندازه‌اى كه بين جمله‌هاى اذان فاصله می‌دهد بين جمله‌هاى اقامه فاصله ندهد.

مسأله 985) مستحب است بين اذان و اقامه يك قدم بردارد، يا قدرى بنشيند، يا سجده كند يا ذكر بگويد، يا دعا بخواند، يا قدرى ساكت باشد، يا حرفى بزند، يا دو ركعت نماز بخواند، ولى حرف زدن بين اذان و اقامه نماز صبح و نماز خواندن بين اذان و اقامه نماز مغرب مستحب نيست.

مسأله 986) مستحب است كسى را كه براى گفتن اذان معين مى‌كنند، عادل و وقت شناس و صدايش بلند باشد، و اذان را در جاى بلند بگويد.

[1] ـ سفينة البحار جلد 1 صفحه 16.