احكام نذر و عهد

مسأله 2810) نذر آن است كه انسان بر خود واجب كند كه كار خيرى را براى خدا به‌جا آورد يا كارى را كه نكردن آن بهتر است براى خدا ترك نمايد.

مسأله 2811) در نذر بايد صيغه خوانده شود و لازم نيست آن را به عربى بخوانند. پس اگر بگويد چنانچه مريض من خوب شود، براى خدا بر من است كه ده تومان به فقير بدهم نذر او صحيح است.

مسأله 2812) نذر كننده بايد مكلف و عاقل باشد و به اختيار خود نذر كند. بنابراين، نذر كردن كسى كه او را مجبور كرده‌اند، يا به واسطه عصبانى شدن بى‌اختيار نذر كرده صحيح نيست.

مسأله 2813) شخص مفلّس (کسی که حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع کرده) و آدم سفيه (كسى كه مال خود را در كارهاى بيهوده مصرف می‌کند) اگر مثلاً نذر كند که چيزى به فقير بدهد صحيح نيست.

مسأله 2814) اگر شوهر از نذر كردن زن جلوگيرى نمايد، زن نمی‌تواند در صورتى كه وفا به نذرش منافى با حق شوهر باشد نذر كند بلكه بدون اذن شوهر در اين صورت نذر زن باطل می‌شود، صحت نذر زن در مال خودش بدون اذن شوهر در غیر حج یا زکات یا احسان یا صله رحم محل اشکال است.

مسأله 2815) اگر زن با اجازة شوهر نذر كند، شوهر نمی‌تواند نذر او را به هم بزند، يا او را از عمل كردن به نذر جلوگيرى نمايد مگر این‌که در ظرف عمل، وفا به نذر منافى با حق شوهر باشد كه در اين صورت بعيد نيست بتواند به‌هم بزند.

مسأله 2816) اگر فرزند بدون اجازة پدر يا با اجازة او نذر كند، بايد به آن نذر عمل نمايد، ولى اگر پدر يا مادر از عملى كه نذر كرده منعش كنند، ظاهر اين است كه نذرش صحیح نیست.

مسأله 2817) انسان كارى را می‌تواند نذر كند كه انجام آن برايش ممكن باشد. بنابراين، كسى كه مثلاً نمی‌تواند پياده كربلا برود، اگر نذر كند كه پياده برود نذر او صحيح نيست.

مسأله 2818) اگر نذر كند كه كار حرام يا مكروهى را انجام دهد يا كار واجب يا مستحب را ترك كند، نذر او صحيح نيست.

مسأله 2819) اگر نذر كند كه كار مباحى را انجام دهد يا ترك نمايد چنانچه به‌جا آوردن آن و تركش از هر جهت مساوى باشد، نذر او صحيح نيست و اگر انجام آن از جهتى بهتر باشد و انسان به قصد همان جهت نذر كند، مثلاً نذر كند غذایى را بخورد كه براى عبادت قوت بگيرد، نذر او صحيح است و نيز اگر ترك آن از جهتى بهتر باشد و انسان براى همان جهت نذر كند كه آن را ترك نمايد، مثلاً براى این‌که دود مضر است نذر كند كه آن را استعمال نكند، نذر او صحيح می‌باشد.

مسأله 2820) اگر نذر كند نماز واجب خود را در جایى بخواند كه بخودى خود ثواب نماز در آنجا زياد نيست، مثلاً نذر كند نماز را در اطاق بخواند، چنانچه نماز خواندن در آنجا از جهتى بهتر باشد مثلاً به واسطه این‌که خلوت است، انسان حضور قلب پيدا می‌کند، نذر او صحيح است.

مسأله 2821) اگر نذر كند عملى را انجام دهد، بايد همان‌طور كه نذر كرده به‌جا آورد. پس اگر نذر كند كه روز اول ماه صدقه بدهد، يا روزه بگيرد يا نماز اول ماه بخواند، چنانچه قبل از آن روز يا بعد از آن به‌جا آورد كفايت نمی‌کند و نيز اگر نذر كند كه وقتى مريض او خوب شد صدقه بدهد، چنانچه پيش از آن‌که خوب شود صدقه را بدهد كافى نيست.

مسأله 2822) اگر نذر كند كه روزه بگيرد ولى وقت و مقدار آن را معين نكند، چنانچه يك روز روزه بگيرد كافى است و اگر نذر كند نماز بخواند و مقدار خصوصيات آن را معين نكند، اگر يك نماز دو ركعتى بخواند كفايت می‌کند. اگر نذر كند صدقه بدهد و جنس و مقدار آن را معين نكند، اگر چيزى بدهد كه بگويند صدقه داده، به نذر عمل كرده است. اگر نذر كند كارى براى خدا به‌جا آورد در صورتى كه يك نماز، يا يك روز روزه بگيرد يا چيزى صدقه بدهد نذر خود را انجام داده است.

مسأله 2823) اگر نذر كند روز معين را روزه بگيرد، بايد همان روز را روزه بگيرد. در صورتى كه عمداً روزه نگيرد بايد گذشته از قضاى آن روز كفاره هم بدهد و اظهر اين است كه كفاره‌اش كفاره مخالفت يمين است، چنانکه خواهد آمد. ولى در آن روز بنا بر احتياط مستحب اختياراً نمی‌تواند مسافرت كند و روزه را نگيرد و اگر ضرورت باشد سفر مانعى ندارد، چنانچه در سفر باشد و اقامه هيچ محذورى نداشته باشد، احتياط مستحب آن است كه قصد اقامه كرده روزه بگيرد و در صورتى كه از جهت سفر ضرورى يا از جهت عذر ديگرى مثل مرض يا حيض روزه نگيرد لازم است روزه را قضا كند و کفاره ندارد.

مسأله 2824) اگر انسان از روى اختيار به نذر خود عمل نكند، بايد كفّاره بدهد.

مسأله 2825) اگر نذر كند كه تا وقت معين عملى را ترك كند، بعد از گذشتن آن وقت می‌تواند آن عمل را به‌جا آورد. اگر پيش از گذشتن آن وقت از روى فراموشى يا ناچارى انجام دهد، چيزى بر او واجب نيست، ولى باز هم لازم است كه تا آن وقت آن عمل را به‌جا نياورد. چنانچه دوباره پيش از رسيدن آن وقت بدون عذر آن عمل را انجام دهد بايد كفّاره بدهد.

مسأله 2826) كسى كه نذر كرده عملى را ترك كند و وقتى براى آن معين نكرده است اگر از روى فراموشى، يا ناچارى، يا غفلت، آن عمل را انجام دهد، كفّاره بر او واجب نيست. ولى بعداً هر وقت از روى اختيار آن را به‌جا آورد، بايد كفّاره بدهد.

مسأله 2827) اگر نذر كند كه در هر هفته روز معيّن مثلاً روز جمعه را روزه بگيرد، چنانچه يكى از جمعه‌ها عيد فطر يا قربان باشد، يا در روز جمعه عذر ديگرى مانند سفر يا حيض براى او پيدا شود، بايد آن روز را روزه نگيرد و قضاى آن را به‌جا آورد.

مسأله 2828) اگر نذر كند كه مقدار معينى صدقه بدهد، چنانچه پيش از دادن صدقه بميرد و تركه از او باقى مانده باشد، احتياط مستحب آن است كه از ثلث ميت آن را صدقه دهند یا ورثة کبیر از سهم خود بدهند.

مسأله 2829) اگر نذر كند به فقير معينى صدقه بدهد، نمی‌تواند آن را به فقير ديگر بدهد و اگر آن فقير بميرد، بنا بر احتياط بايد به ورثه او بدهد.

مسأله 2830) اگر نذر كند كه به زيارت يكى از امامان مثلاً به زيارت حضرت ابى عبدالله(ع) مشرّف شود، چنانچه به زيارت امام ديگر برود كافى نيست، و اگر به واسطه عذرى نتواند آن امام را زيارت كند، چيزى بر او واجب نيست.

مسأله 2831) كسى كه نذر كرده زيارت برود و غسل زيارت و نماز آن را نذر نكرده لازم نيست آنها را به‌جا آورد.

مسأله 2832) اگر براى حرم يكى از امامان يا امامزادگان نذر كند بايد آن را بنا بر احتياط در تعمير و روشنایى و فرش حرم و مانند اينها مصرف كند.

مسأله 2833) اگر براى خود امام(ع) چيزى نذر كرد، چنانچه مصرف معينى را قصد كرده، بايد به همان مصرف برساند، و اگر مصرف معينى را قصد نكرده، بهتر آن است كه به مصرفى برساند كه نسبتى با امام(ع) داشته باشد مانند زوار فقير يا به مصارف حرم آن امام از قبيل تعمير و مانند آن برساند و همچنين است اگر چيزى را براى امامزاده‌اى نذر كند.

مسأله 2834) گوسفندى را كه براى صدقه، يا براى يكى از امامان نذر كرده‌اند، اگر پيش از آن‌که به مصرف نذر برسد شير بدهد، يا بچه بياورد، در صورتى كه قصد انتفاع از آن را داشته باشد مال خود اوست و اگر قصد كند كه اين گوسفند با تمام منافعى كه از او حاصل می‌شود نذر باشد، بايد شير و بچه به مصرف نذر برسد، و اگر ناذر از منافع غفلت داشته باشد، احتياط مستحب اين است كه منافع را به مصرف نذر برساند، ولى پشم گوسفند و مقدارى كه چاق می‌شود جزء نذر است جزماً.

مسأله 2835) هرگاه نذر كند كه اگر مريض او خوب شود، يا مسافر او بيايد، عملى را انجام دهد، چنانچه معلوم شود پيش از نذر كردن مريض خوب شده، يا مسافر آمده است، عمل كردن به نذر لازم نيست.

مسأله 2836) اگر پدر يا مادر نذر كند كه دختر خود را به سيد شوهر دهد بعد از آن‌که دختر به تكليف رسيد، اختيار با خود او است و نذر آنان اعتبار ندارد.

مسأله 2837) هرگاه با خدا عهد كند كه اگر به حاجت شرعى خود برسد كارى را انجام دهد، بعد از آن‌که حاجتش برآورده شد، بايد آن كار را انجام دهد و نيز اگر بدون آن‌که حاجتى داشته باشد، عهد كند كه عمل خيرى را انجام دهد، آن عمل بر او واجب می‌شود.

مسأله 2838) در عهد هم مثل نذر بايد صيغه خوانده شود. مشهور آن است كه كارى را كه عهد می‌کند انجام دهد بايد يا عبادت باشد مثل نماز واجب و مستحب يا كارى باشد كه انجام آن بهتر از تركش باشد، ولى بنا بر احتياط واجب در صورتى كه متعلق عهد مرجوح شرعى نباشد آن عمل را انجام دهد.

مسأله 2839) اگر به عهد خود عمل نكند، بايد كفاره بدهد؛ يعنى شصت فقير را سير كند، يا دو ماه پى در پى روزه بگيرد، يا يك بنده آزاد كند.