زكات فطره

مسأله 2034) كسى كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل است و بيهوش و فقير و بندة كسی ديگر نيست، بايد براى خودش و كسانى كه نان‌خور او هستند، هر نفرى يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرت و مانند اينها به مستحق بدهد و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافى است.

مسأله 2035) كسى كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و كسبى هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را بگذراند، فقير است و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.

مسأله 2036) انسان فطرة كسانى را كه در غروب شب عيد فطر نان‌خور او حساب می‌شوند بايد بدهد، كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنها بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر.

مسأله 2037) اگر كسى را كه نان‌خور او است و در شهر ديگر است وكيل كند كه از مال او فطرة خود را بدهد، چنانچه اطمينان داشته باشد كه فطره را می‌دهد، لازم نيست خودش فطرة او را بدهد.

مسأله 2038) فطرة مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحب‌خانه وارد شده و یک شب یا چند شب ماندگار باشد و نان‌خور او حساب می‌شود، بر او واجب است.

مسأله 2039) واجب بودن فطره مهمانى كه پيش از غروب شب عيد بدون رضايت صاحب‌خانه وارد می‌شود و مدتى نزد او مى‌ماند، محل اشكال است. احتياط وجوبى در دادن است، همچنين است فطرة كسى كه انسان را مجبور كرده‌اند كه خرجى او را بدهد.

مسأله 2040) فطرة مهمانى كه بعد از غروب شب عيد فطر وارد می‌شود در صورتى كه نان‌خور او حساب می‌شود، بنا بر احتياط، واجب است و الاّ واجب نيست، اگرچه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانة او افطار كند.

مسأله 2041) اگر كسى موقع غروب شب عيد فطر ديوانه باشد در صورتى كه ديوانگى او تا ظهر روز عيد فطر باقى باشد زكات فطره بر او واجب نيست و الاّ بنا بر احتياط واجب، لازم است فطره را بدهد.

مسأله 2042) اگر پيش از غروب يا مقارن غروب بچه بالغ شود يا ديوانه عاقل گردد، يا فقير غنى شود در صورتى كه شرايط واجب شدن فطره را دارا باشد زكات فطره را بايد بدهد.

مسأله 2043) كسى كه موقع غروب شب عيد فطر، زكات فطره بر او واجب نيست، اگر تا پيش از ظهر روز عيد شرط‌هاى واجب شدن فطره در او پيدا شود، احتياط واجب آن است كه زكات فطره را بدهد.

مسأله 2044) كافرى كه بعد از غروب شب عيد فطر مسلمان شده، فطره بر او واجب نيست، ولى مسلمانى كه شيعه نبوده، اگر بعد از ديدن ماه شيعه شود بايد زكات فطره را بدهد.

مسأله 2045) كسى كه فقط به اندازة يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم و مانند آن را دارد، مستحب است زكات فطره را بدهد، چنانچه عيالاتى داشته باشد و بخواهد فطرة آنها را هم بدهد، می‌تواند به قصد فطره آن يك صاع را به يكى از عيالاتش بدهد، و او هم به همين قصد به ديگرى بدهد و همچنين تا به نفر آخر برسد، و بهتر است نفر آخر چيزى را كه مى‌گيرد به كسى بدهد كه از خودشان نباشد و اگر يكى از آنها صغير باشد یا دیوانه، ولىّ او به جاى او مى‌گيرد، و احتياط آن است كه چيزى را كه براى صغير گرفته به كسى ندهد و آنچه را برای خود گرفته می‌تواند برای صغیر به قصد فطره بدهد.

مسأله 2046) اگر بعد از غروب شب عيد بچه‌دار شود، واجب نيست فطرة او را بدهد. ولى احتياط واجب آن است كه فطرة كسانى را كه بعد از غروب تا پيش از ظهر عيد نان‌خور او حساب می‌شوند بدهد.

مسأله 2047) اگر كسى نان‌خور كسى باشد و پيش از غروب يا مقارن غروب نان‌خور كسی ديگر شود، فطرة او بر كسى كه نان‌خور او شده واجب است؛ مثلاً اگر دختر پيش از غروب به خانة شوهر برود، بايد شوهرش فطرة او را بدهد.

مسأله 2048) كسى كه ديگرى بايد فطرة او را بدهد، واجب نيست فطرة خود را بدهد.

مسأله 2049) اگر فطرة انسان بر كسى واجب باشد و او فطره را ندهد بر خود انسان واجب نمی‌شود.

مسأله 2050) اگر كسى كه فطرة او بر ديگرى واجب است خودش فطره بدهد، از كسى كه فطره بر او واجب شده ساقط نمی‌شود.

مسأله 2051) زنى كه شوهرش مخارج او را نمی‌دهد، چنانچه نان‌خور كسى ديگر باشد، فطره‌اش بر آن كس واجب است و اگر نان‌خور كسی ديگر نيست در صورتى كه فقير نباشد، بايد فطرة خود را بدهد.

مسأله 2052) كسى كه سيد نيست، نمی‌تواند به سيد فطره بدهد حتى اگر سيدى نان‌خور او باشد، نمی‌تواند فطرة او را به سيد ديگرى بدهد.

مسأله 2053) فطرة طفلى كه از مادر يا دايه شير مى‌خورد، بر كسى است كه مخارج مادر يا دايه را می‌دهد، ولى اگر مادر يا دايه مخارج خود را از مال طفل برمى‌دارد، فطرة طفل بر كسى واجب نيست.

مسأله 2054) انسان اگرچه مخارج عيالاتش را از مال حرام بدهد بايد فطرة آنان را از مال حلال بدهد.

مسأله 2055) اگر انسان كسى را اجير نمايد و شرط كند كه مخارج او را بدهد بايد فطرة او را بدهد، ولى چنانچه شرط كند كه مقدار مخارج او را بدهد، مثلاً پولى براى مخارجش بدهد، واجب نيست فطرة او را بدهد.

مسأله 2056) اگر كسى بعد از غروب شب عيد فطر بميرد، بايد فطرة او و عيالاتش را از مال او بدهند ولى اگر پيش از غروب بميرد، واجب نيست فطرة او و عيالاتش را از مال او بدهند.

مصرف زكات فطره

مسأله 2057) اگر زكات فطره را به يكى از هشت مصرفى كه سابقاً براى زكات مال گفته شد برسانند، كافى است. ولى احتياط مستحب آن است كه فقط به فقراى شيعه بدهد.

مسأله 2058) اگر طفل شيعه‌اى فقير باشد، انسان می‌تواند فطره را به مصرف او برساند، يا به واسطة دادن به ولىّ او، ملك طفل نمايد.

مسأله 2059) فقيرى كه فطره به او مى‌دهند، لازم نيست عادل باشد ولى دادن فطره به شراب‌خوار، جایز نيست و احتياط واجب آن است كه به بى‌نماز و كسى كه آشكارا معصيت می‌کند فطره ندهند.

مسأله 2060) به كسى كه فطره را در معصيت مصرف می‌کند نبايد فطره بدهند.

مسأله 2061) احتياط مستحب آن است كه به يك فقير كمتر از يك صاع كه تقريباً سه كيلو است فطره ندهند، ولى اگر بيشتر بدهند اشكال ندارد.

مسأله 2062) اگر از جنسى كه قيمتش دو برابر قيمت معمولى آن است، مثلاً از گندمى كه قيمت آن دو برابر قيمت گندم معمولى است، نصف صاع كه معناى آن در مسأله پيش گفته شد بدهد كافى نيست. بلكه اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد كافى نيست.

مسأله 2063) انسان نمی‌تواند نصف صاع از يك جنس مثلاً گندم و نصف صاع ديگر آن را از جنس ديگر مثلاً جو بدهد، و اگر آن را به قصد قيمت فطره هم بدهد كافى نيست.

مسأله 2064) مستحب است در دادن زكات فطره خويشان فقير خود را بر ديگران مقدم دارد و بعد همسايگان فقير را و بعد اهل علم فقير را ولى اگر ديگران از جهتى برترى داشته باشند، مستحب است آنها را مقدم بدارد.

مسأله 2065) اگر انسان به خيالى این‌که كسى فقير است به او فطره بدهد و بعد بفهمد فقير نبوده، چنانچه مالى را كه به او داده از بين نرفته باشد، بايد پس بگيرد و به مستحق بدهد و اگر نتواند بگيرد، بايد از مال خودش فطره را بدهد، و اگر از بين رفته باشد، در صورتى كه گيرنده فطره مى‌دانسته آنچه را كه گرفته فطره است، بايد عوض آن را بدهد و اگر نمى‌دانسته، دادن عوض بر او واجب نيست و انسان بايد دوباره فطره را بدهد.

مسأله 2066) اگر كسى بگويد فقيرم، می‌شود به او فطره داد، ولى اگر بداند كه قبلاً غنى بوده است، به مجرد گفتنش نمی‌شود به او فطره داد مگر آن‌که از گفته او اطمينان پيدا شود.

مسائل متفرقه زكات فطره

مسأله 2067) انسان بايد زكات فطره را به قصد قربت؛ يعنى براى انجام فرمان خداوند عالم بدهد و موقعى كه آن را می‌دهد نيّت دادن فطره نمايد.

مسأله 2068) اگر پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست و بهتر آن است كه در ماه رمضان هم فطره ندهد. ولى اگر پيش از رمضان به فقير قرض بدهد و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعى ندارد.

مسأله 2069) گندم يا چيز ديگرى را كه براى فطره می‌دهد بايد به جنس ديگر يا خاك مخلوط نباشد و چنانچه مخلوط باشد اگر خالص آن به يك صاع كه تقريباً سه كيلو است برسد، يا آنچه مخلوط شده به قدرى كم باشد كه قابل اعتنا نباشد اشكال ندارد.

مسأله 2070) اگر فطره را از چيزى معيوب بدهد، بنا بر احتياط واجب كافى نيست.

مسأله 2071) كسى كه فطرة چند نفر را می‌دهد لازم نيست همه را از يك جنس بدهد مثلاً اگر فطرة بعضى را گندم و فطرة بعض ديگر را جو بدهد كافى است.

مسأله 2072) كسى كه نماز عيد فطر مى‌خواند، بنا بر احتياط واجب بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد. ولى اگر نماز عيد نمى‌خواند، می‌تواند دادن فطره را تا ظهر تأخير بيندازد.

مسأله 2073) اگر به نيّت فطره مقدارى از مال خود را كنار بگذارد و تا ظهر روز عيد به مستحق ندهد، هر وقت آن را می‌دهد نيّت فطره نمايد.

مسأله 2074) اگر موقعى كه دادن زكات فطره واجب است فطره را ندهد و كنار هم نگذارد، بعداً بنا بر احتياط بدون این‌که نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد.

مسأله 2075) اگر فطره را كنار بگذارد، نمی‌تواند آن را براى خودش بردارد و مالى ديگر را براى فطره بگذارد.

مسأله 2076) اگر انسان مالى داشته باشد كه قيمتش از فطره بيشتر است چنانچه فطره را ندهد و نيّت كند مقدارى از آن مال براى فطره باشد اشكال دارد. پس بايد فطره را تنها كنار بگذارد.

مسأله 2077) اگر مالى را كه براى فطره كنار گذاشته از بين برود، چنانچه دسترسى به فقير داشته باشد و دادن فطره را تأخير انداخته، بايد عوض آن را بدهد و اگر دسترسى به فقير نداشته ضامن نيست.

مسأله 2078) اگر در محل خودش مستحق پيدا شود، احتياط واجب آن است كه فطره را جاى ديگر نبرد و اگر به جاى ديگر ببرد و تلف شود، بايد عوض آن را بدهد. چنانچه فقیه جامع الشرایط صلاح بداند و مصلحت ایجاب کند، می‌تواند اجازه دهد انتقال زکات فطره را به محل دیگر.