احكام سرقفلى

مسأله 2353) كسانى كه خانه، دكان، يا غير آنها را از صاحبانش اجاره مى‌كنند، وقتی مدت اجاره به سر رسيد، حرام است بدون اذن صاحب محل در آنجا اقامت كنند، و بايد فوراً محل را با عدم رضايت صاحبش تخليه كنند. اگر نكنند غاصب و ضامن محل، و ضامن اجرت معمولى آن هستند، و براى آنان به هيچ وجه حقى شرعاً ثابت نيست، چه مدت اجارة آنها كوتاه باشد يا طولانى، چه بودن آنان در مدت اجاره موجب زياد شدن ارزش محل شده باشد يا نه، و چه بيرون رفتن از محل موجب نقص در تجارت‌شان باشد يا نه.

مسأله 2354) اگر مستأجر سابق كه مدت اجاره‌اش گذشته است، چيزى به عنوان سرقفلى از شخص دوم كه محل را به او اجاره داده است بگيرد حرام است. اگر آنچه را كه گرفته است تلف شود ضامن است.

مسأله 2355) اگر كسى از مستأجر سابق كه مدت اجاره‌اش گذشته است، آن محل را اجاره كند، باطل است. مگر به اجازة صاحب محل و توقفش در آن محل، حرام و غصب است، و نمازش در آنجا باطل است. اگر به آن محل خسارت وارد شود يا تلف شود ضامن است و مادامى كه سكنى نموده است اجرت معمولى محل را به صاحبش بپردازد.

مسأله 2356) اگر محلى را از مالكش اجاره كند و در ضمن عقد اجاره با او شرط كند كه مدت بيست سال مثلاً يا سى سال قيمت اجاره را بالا نبرد، و شرط كند كه حق داشته باشد محل را به ديگرى به عنوان اجاره تحويل دهد و مالك حق نداشته باشد قيمت اجاره را بالا ببرد، اگر شخص سوم به چهارم اجاره دهد قيمت اجاره مقدار قيمت اول باشد، جایز است از براى مستأجر كه محل را به ديگرى تحويل دهد و مقدار سرقفلى از او بگيرد و سرقفلى به اين نحو حلال است و دومى به سومى و سومى به چهارمى نيز می‌تواند به حسب قرارداد تحويل دهد و از او سرقفلى بگيرد.

مسأله 2357) اگر مستأجر در ضمن عقد اجاره بر موجر شرط كند كه مال الاجاره را تا هر مدتى كه او در محل بماند زياد نكند و حق اخراج او را از محل نداشته باشد، و حق داشته باشد به مقدارى كه اجاره نموده در سال‌هاى بعد از او اجاره نمايد و بر موجر لازم باشد كه اجاره به او بدهد، می‌تواند مبلغى از او بگيرد يا از غير او براى اسقاط حق خود يا براى تخليه محل، و اين گونه سرقفلى حلال است.

مسأله 2358) مالك می‌تواند در حين اجاره دادن ملك خويش سرقفلى از مستأجر بگيرد و ملك را به او اجاره دهد، و اگر مستأجر حق اجاره دادن به غير داشته باشد می‌تواند جهت تخلية محل از او سرقفلى بگيرد، ولى مقتضاى احتياط آن است كه اگر مدت اجارة خودش باقى باشد بايد كارى در آن از قبيل اصلاح و تعمير و يا ترميم انجام داده باشد.

مسأله 2359) اگر اجاره دهنده محل، حق فسخ براى خود بگذارد و اجاره گيرنده قبول كند به شرط این‌که هر وقت اجاره را فسخ كردى مقدارى سرقفلى برايم بدهى و اجاره دهنده قبول كند صحيح است و سرقفلى حلال و بلامانع است.

مسأله 2360) اگر مستأجر محلى را در مدتى اجاره كند و بر اجاره دهنده شرط كند كه هر وقت محل را تخليه كند اجاره دهنده مبلغى را به عنوان سرقفلى براى اجاره كننده بدهد و موجر قبول كند مانعى ندارد.

مسأله 2361) در بعضى كشورها دولت قانونى جعل كرده است كه مالك حق ندارد مستأجر را از محل اخراج كند. بر اساس اين قانون اگر مستأجر براى تخلية محل سرقفلى از مالك يا مستأجر ديگر بگيرد آن سرقفلى حرام است. همچنين بعد از تمام شدن مدت اجاره، ماندن مستأجر به آن محل بدون رضايت مالك حرام است و نمازش در آنجا باطل.